Spis treści
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym położnym na szyi, Ma kształt motyla lub kokardy i składa się z dwóch płatów- prawego (na ogół nieco większego) i lewego połączonych cieśnią. Jej objętość nie powinna przekraczać odpowiednio 18 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn. Każde powiększenie tarczycy ponad normę nazywamy wolem- w tym przypadku miąższowym. Co ciekawe o wolu mówimy także w przypadku stwierdzenia w tarczycy zmiany ogniskowej, czyli guzka- nawet jeśli występuje on w tarczycy niepowiększonej, o prawidłowej wielkości!
Jak zbadać tarczycę?
Wygląd tarczycy, czyli jej morfologię najlepiej ocenia USG- w badaniu tym możliwa jest ocena wielkości gruczołu, obecności zmian ogniskowych (guzków, torbieli czy zwapnień), obszarów objętych zapaleniem czy unaczynienia. Jeśli chodzi o ocenę położenia w stosunku do innych struktur to istotne jest to, czy powiększona tarczyca uciska lub zwęża tchawicę, co dobrze odzwierciedla RTG klatki piersiowej z oceną szyi. To proste badanie może być bardzo przydatne w momencie kwalifikacji pacjenta do leczenia operacyjnego tarczycy, bo właśnie cechy ucisku na tchawicę są jednym ze wskazań do strumektomii czyli zabiegu częściowego lub całkowitego usunięcia gruczołu. Prawidłowa tarczycy może, ale nie musi być wyczuwalna, natomiast powiększenie tego gruczołu lub obecność dużego guzka można niekiedy zauważyć gołym okiem, bez dotykania szyi.
Z czego zbudowana jest tarczyca?
Tarczyca zbudowana jest z komórek pęcherzykowych wydzielających tyroksynę i trójodotyroninę oraz z komórek C wydzielających kalcytoninę. TSH, czyli hormon tyreotropowy najczęściej jako pierwszy lub jedyny oceniany w screeningu zaburzeń tarczycy nie jest hormonem tarczycy, lecz przysadki zawiadującym pracą tarczycy i reagującym na zmiany hormonów wydzielonych z tego gruczołu- jest to hormon, którego stężenie najwcześniej zmienia się w przypadku patologii funkcjonowania tarczycy (czyli nad- lub niedoczynności). Hormony tarczycy są wydzielane do krwi i tam transportowane do komórek docelowych w postaci związanej z białkami transportowymi lub w tzw „postaci wolnej".
Za co odpowiada tarczyca?
To właśnie hormony w tej ostatniej formie najszybciej wpływają na pracę narządów docelowych- z tego też powodu w diagnostyce chorób tarczycy wykorzystujemy oznaczenia właśnie wolnych hormonów, czyli ft4 (wolnej tyroksyny) oraz ft3 (wolnej trójjodotyroniny). Z tarczycy w największym stężeniu uwalnia się tyroksyna, która w narządach docelowych (sercu, wątrobie, mięśniach czy innych narządach) przekształcana jest w trójjodotyroninę. Stąd naśladując fizjologię, w przypadku niedoczynności tarczycy hormonem podawanym „w tabletce" jest właśnie tyroksyna. Receptory dla hormonów tarczycy znajdują się w zasadzie w większości narządów naszego organizmu. W związku z tym hormony te mają wpływ na wiele procesów życiowych organizmu człowieka.
Na co ma wpływ tarczyca?
Tyroksyna i trójjodotyronina wpływają na pracę serca i regulację ciśnienia tętniczego, przemianę materii (czyli zarówno odpowiednie odczuwanie temperatury, jak i regulację masy ciała czy rytmu naszych wypróżnień), mają wpływ na nasze włosy, skórę czy paznokcie, układ nerwowy, jak również na płodność. Kalcytonina z kolei wpływa na gospodarkę wapniową ustroju. Stąd też patologie pracy tarczycy (czyli jej nad- lub niedoczynność) mogą mieć tak szeroką gamę objawów. W okresie embriogenezy hormony tarczycy (przede wszystkim tyroksyna) są niezbędne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego oraz kośćca dziecka- stąd tak ważne jest prawidłowe stężenie TSH (jako odzwierciedlenia prawidłowej funkcji tarczycy) w okresie planowania i w trakcie ciąży.
Dlaczego tarczyca jest tak ważna w naszym organizmie?
Tarczyca jest największym i bardzo ważnym gruczołem dokrewnym naszego organizmu. Czy należy wykonywać oznaczenia hormonów tarczycy rutynowo jako screening naszego zdrowia? W zasadzie nie jest to błędem, zważywszy na fakt, że hormony tarczycy wpływają na pracę większości narządów naszego organizmu powinniśmy skontrolować pracę tarczycy zawsze, gdy czujemy się „nie tak" zwłaszcza przez pewien dłuższy czas. Ocenę pracy tarczycy powinny przeprowadzać zwłaszcza osoby obciążone genetycznie chorobami tarczycy lub chorobami autoimmunologicznymi. Podejrzewając patologię tego narządu powinno się w pierwszej kolejności określić stężenie TSH i ft4. Zawsze warto też wykonać USG tarczycy, które oceni, jak ona wygląda- należy ro zrobić zwłaszcza w przypadku stwierdzenia u siebie wyczuwalnego lub widocznego (a zwłaszcza szybko rosnącego!) guzka tarczycy. Wykonanie tych badań ułatwi lekarzowi określenie, czy są jakieś zaburzenia funkcji lub morfologii tarczycy i ewentualne zalecenie dalszych badań.