Spis treści
Obawy przed zachorowaniem na COVID-19 bardzo często dotyczą pacjentek w ciąży oraz kobiet starających się o ciążę. Wynikają one przede wszystkim ze strachu przed zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 i brakiem wystarczającej wiedzy na temat wpływu takiej infekcji na zdrowie rozwijającego się płodu. Badania pokazują, że ponad 70% ankietowanych kobiet ciężarnych odczuwa zagrożenie związane z trwającą pandemią COVID-19.
Co się dzieje, gdy kobieta w ciąży zachoruje na COVID-19?
Jak wskazują liczne dane, u większości kobiet będących w ciąży, zakażenie SARS-CoV-2 przebiega w sposób bezobjawowy, jednak zmiany zachodzące fizjologicznie w organizmie kobiety ciężarnej mogą w naturalny sposób wpływać na gorszy przebieg COVID-19. Zmiany w zakresie funkcjonowania układu immunologicznego, typowe dla przebiegu ciąży, mogą przyczynić się do nasienia objawów zakażenia. Również postępujące wraz z ciążą ograniczenie wentylacji płuc niekorzystnie oddziałuje na przebieg choroby. Warty podkreślenia jest również fakt, że współistniejąca z ciążą skłonność do powstawania zakrzepów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy otyłość stanowią dodatkowe czynniki zwiększające w istotny sposób ryzyko powikłań COVID-19. Dane medyczne wskazują, że kobiety przechodzące COVID-19 w trakcie ciąży mają istotnie wyższe ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia wiążącego się z koniecznością hospitalizacji w oddziale intensywnej terapii czy zastosowaniem wentylacji mechanicznej.
Zakażenie COVID-19 w ciąży niesie za sobą również ryzyko dla zdrowia dziecka. Zakażenie może przyczynić się do wystąpienia porodu przedwczesnego skutkującego urodzeniem się wcześniaka narażonego na wszystkie powikłania związane z wcześniactwem. Wspomniana wcześniej tendencja do powstawania zakrzepów może u ciężarnej dotyczyć naczyń łożyskowych, ograniczając jego funkcje, co ma bezpośredni wpływ na rozwijający się płód. Opisywane są również przypadki przezłożyskowej transmisji SARS-CoV-2 do płodu, które często wiążą się u niego z poważnymi uszkodzeniami narządów.
Czy w trakcie ciąży mogę się szczepić na COVID-19?
Wobec powyższych informacji dotyczących przebiegu SARS-CoV-2 należy podjąć wszelkie kroki, aby uniknąć zakażenia COVID-19 szczególnie w przypadku kobiet ciężarnych. Najskuteczniejszą znaną metodą profilaktyki jest poddanie się szczepieniu przeciwko COVID-19. Jest ono zalecane wszystkim kobietom planującym i będącym w ciąży, o ile nie występują u nich określone przeciwwskazania (reakcja anafilaktyczna po podaniu szczepionki przeciw COVID-19 lub ciężka reakcja alergiczna na substancję czynną lub inny składnik szczepionki). Sama ciąża nie jest przeciwwskazaniem do podania szczepionki mRNA lub wektorowej przeciw COVID-19. Biorąc pod uwagę mechanizm działania szczepionki przeciwko COVID oraz wyniki badań przedklinicznych, które nie wykazały jakiegokolwiek negatywnego wpływu ich stosowania na rozwój płodu, światowe i polskie towarzystwa naukowe z zakresu położnictwa i ginekologii jednoznacznie rekomendują szczepienie przeciwko COVID-19 w przypadku kobiet ciężarnych.
Optymalną sytuacją byłaby możliwość przejścia pełnego cyklu szczepienia przed zajściem w ciążę, jednak nie zawsze jest to możliwe. W świetle aktualnych wyników badań najodpowiedniejszym momentem na szczepienie przeciwko SARS-CoV-2 wydaje się być II trymestr ciąży. Jednym z powodów jest mniejsza reaktywność immunologiczna organizmu matki w tym okresie ciąży. Ponadto, biorąc pod uwagę fakt, że od momentu szczepienia do czasu wytworzenia przeciwciał potrzeba około 3-4 tygodni, istotnym wydaje się fakt, że szczepienie wykonane w II trymestrze ciąży pozwali na uodpornienie płodu dzięki transportowi przeciwciał przez łożysko. Obecne w organizmie matki przeciwciała przedostają się również do pokarmu, co przynosi korzyść w postaci działania ochronnego dla dziecka podczas karmienia piersią.
Szczepienie na COVID a ciąża - co warto wiedzieć?
Najlepiej przebadanymi w przypadku ciężarnych szczepionkami przeciwko COVID-19 są aktualnie dwa preparaty wykorzystujące technologię mRNA: Pfizer-BioNTech oraz Mederna. Analizując dane dotyczące ponad 30 tys. kobiet ciężarnych nie wykazano częstszego występowania u nich działań niepożądanych w porównaniu z populacją ogólną. Co więcej, w przypadku kobiet zaszczepionych, nie udowodniono różnic w częstości występowania powikłań położniczych takich jak poród przedwczesny, poród martwego płodu czy zgon dziecka w okresie pierwszych dni życia.
Drugim typem stosowanych szczepionek są preparaty wektorowe, w których nośnikiem informacji genetycznej dotyczącej koronawirusa są inne wirusy – adenowirusy. Do tej grupy należą szczepionki AstraZeneca i Johnson & Johnson/Jassen. Ich stosowanie wiążę się z większymi obawami, jednak wykorzystana w nich technologia jest znana i stosowana w przypadku innych szczepień od wielu lat. Jak dotąd nie wykazano, by tego typu szczepionki wykazywały jakiekolwiek negatywne skutki dla kobiety ciężarnej i płodu.
Jakie szczepienia może przyjąć kobieta w ciąży?
Podsumowując, warto zaznaczyć, że korzyści ze szczepienia kobiet w ciąży zdecydowanie przewyższają niebezpieczeństwa związane z ciężkim przebiegiem COVID-19. Dotychczasowe obserwacje, pozwalające na wyciągnięcie wiarygodnych wniosków, dokonywane są na grupie ciężarnych zaszczepionych głównie w Stanach Zjednoczonych, gdzie dominują szczepionki mRNA. Stanowisko Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów (ACOG) podkreśla, że bezpieczne jest stosowanie obu wymienionych wyżej grup szczepionek u kobiet ciężarnych. Jednakże ze względu na istnienie znacznie
większej liczby obserwacji i ocen bezpieczeństwa szczepień kobiet ciężarnych szczepionkami mRNA, według aktualnych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, to one są preferowane do zastosowania u kobiet będących w ciąży.