Ginekolog radzi: Jak suplementować kwas foliowy i ochronić się przed poważnymi wadami płodu?

Okres ciąży to czas, w którym kobiety wyjątkowo dbają o swoje zdrowie i zwracają szczególną uwagę na przyjmowane pokarmy i leki. Niektóre z nich są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu. O tym dlaczego kwas foliowy należy suplementować nawet na trzy miesiące przed planowaną ciążą, rozmawiamy ze specjalistą ginekologii i położnictwa – dr Wojciechem Majkusiakiem.

Rynek medyczny zasypany jest suplementami dla kobiet w ciąży, znajdziemy wśród nich m.in. kwas foliowy. Jednak ten wyjątkowy związek należy zacząć przyjmować na długo przed planowaną ciążą. Odpowiednie dawkowanie przed i w trakcie trwania ciąży, zmniejsza ryzyko wrodzonych wad u dziecka, a suplementacja wskazana jest także w okresie połogu i karmienia piersią.

Tego i innych cennych informacji można dowiedzieć się z rozmowy z dr. n. med. Wojciechem Majkusiakiem – specjalistą ginekologii i położnictwa, który będzie naszym rozmówcą w nowym – cotygodniowym – cyklu medycznym prowadzonym we współpracy z Centrum Medycznym „Boramed" przy stacji Metra Ursynów.

---------------> Zobacz ofertę naszego Centrum Ginekologicznego w Warszawie <--------------

Czym jest kwas foliowy i do czego jest nam potrzebny na co dzień?

Kwas foliowy jest organicznym związkiem chemicznym z grupy witamin B, dlatego jest też nazywany witaminą B9. Uściślając: nie jest jeden związek chemiczny, ale cała grupa obejmująca około 20 pochodnych substancji zwanej pteryną, które nazywa się folianami. Kwas foliowy występuje naturalnie w tkankach wielu roślin, a w organizmie człowieka jest syntezowany w niedostatecznej ilości przez bakterie jelitowe. Jest potrzebny każdej komórce naszego ciała, od momentu powstania zarodka aż do późnej starości. Głównym zadaniem kwasu foliowego jest udział w syntezie kwasów nukleinowych, z których w każdej komórce powstaje DNA, a więc nasza genetyczna matryca. Tak więc kwas foliowy reguluje wzrost i funkcjonowanie wszystkich komórek naszego ciała.

Suplementacja kwasu foliowego jest w ostatnich latach zalecana zarówno kobietom w ciąży, ale także tym planującym zajście w ciążę. Dlaczego warto przyjmować go już na tym etapie?

Właściwa podaż folianów w okresie planowania ciąży, podczas samej ciąży oraz karmienia piersią, w dużej mierze warunkuje prawidłowy rozwój oraz wzrastanie płodu i noworodka. Foliany są jednym z najistotniejszych elementów niezbędnych w szybko dzielących się komórkach, pełniąc ważną rolę w syntezie DNA. Zwiększone podczas ciąży zapotrzebowanie na foliany tylko częściowo może zostać zaspokojone podażą odpowiednich produktów żywieniowych bogatych w foliany – około 150–250 µg na dobę. Niedobór folianów wiąże się z wyższym ryzykiem powstawania wad cewy nerwowej u płodu, jak również rozszczepu wargi i podniebienia oraz zespołu Downa. Zaburzenia metabolizmu folianów mogą prowadzić także do częstszego występowania innych powikłań ciąży, takich jak: poronienia nawracające, zahamowanie wzrastania wewnątrzmacicznego płodu oraz stanu przedrzucawkowego.

Jaka jest zalecana dzienna dawka kwasu foliowego dla ciężarnej? Jak długo w takiej dawce należy go przyjmować?

Badania przeprowadzone w ostatnich latach wskazują, iż w celu uzyskania odpowiedniego stężenia folianów w krwinkach niezbędny jest 12-tygodniowy przedkoncepcyjny okres suplementacji. Wyniki tych badań wskazywały na zmniejszenie ryzyka występowania wad cewy nerwowej u kobiet stosujących suplementację kwasem foliowym w dawkach 0,4–0,8 mg/dobę. Zgodnie z zasadą stosowania najniższej skutecznej dawki w populacji kobiet bez czynników mogących wpłynąć na zaburzenie metabolizmu folianów, zaleca się stosowanie 0,4 mg kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym, jak również podczas ciąży i karmienia piersią.

Należy jednak pamiętać, że istnieją grupy pacjentek z wyższym ryzykiem wystąpienia wad płodu i w tych grupach pacjentach rekomenduje się wyższe dawki tj. 0,8 mg/dobę lub też dawkę 5 mg na dobę w przypadku wystąpienia wad cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa. W suplementacji zaleca się preparaty wzbogacone dodatkowo o witaminę B12. Warto zapytać o to w trakcie wizyty u lekarza prowadzącego ciążę.

---------------> Zobacz ofertę naszego Dietetyka w Warszawie <--------------

Dlaczego musimy łykać kwas foliowy w tabletkach skoro znajdziemy go w tylu różnych naturalnych pokarmach. Nie możemy zjeść np. większej porcji szpinaku?​

Wszystkie kobiety w wieku rozrodczym powinny uwzględniać w swojej diecie produkty bogate w foliany, są wśród nich: sałata, szpinak, kapusta, brokuły, zboża pełnoziarniste, wątróbka, jaja, orzechy i sery, jak również żywność fortyfikowaną – wzbogaconą o składniki odżywcze. Mimo że ich zawartość w niektórych produktach jest duża, to przyswajalność kwasu foliowego jest mała. Dlatego kobiety w wieku rozrodczym planujące ciążę powinny dodatkowo stosować suplementację folianami przez okres co najmniej 12 tygodni, a następnie kontynuować ją przez cały okres ciąży oraz okres połogu i karmienia piersią. W suplementacji należy brać pod uwagę preparaty o udokumentowanym składzie i działaniu.

Badania wykazują, że niedobory kwasu foliowego zwiększają ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, czyli prowadzą do powstania m.in. przepuklin mózgowo-rdzeniowych, bezmózgowia czy rozszczepu kręgosłupa. W Polsce te wady występują aż w 1–2 przypadkach na 1000 urodzeń. Czy to oznacza, że świadomość Polek jest tak niska w tej kwestii?

Niedobór folianów stanowi tylko jedną z przyczyn występowania wad cewy nerwowej, co trzecia z nich powstaje niezależnie od folianów. Do innych czynników etiologicznych należą: nikotynizm, alkoholizm, niski status społeczno-ekonomiczny, stosowanie leków i pestycydów, otyłość, niedobory witamin B12 i B6, a także małe stężenie cynku. Nie mamy aktualnego ogólnokrajowego rejestru dotyczącego stosowania kwasu foliowego, choć świadomość problemu systematycznie rośnie. Pamiętajmy też, że stale istotny jest – nie tylko w naszym kraju – odsetek ciąż nieplanowanych.

Czy kwas foliowy może być szkodliwy? Czy to prawda, że jego nadmiar może maskować niedobór witaminy B12?​

Kwas foliowy dostarczany z pożywieniem lub za pomocą preparatów witaminowych musi przejść szereg reakcji biochemicznych, aby powstała jego aktywna forma. Jednym z istotnych związków tych przemian jest witamina B12. Niedobór witaminy B12 jest szczególnie niekorzystny przy wysokim stężeniu folianów. Występujące wówczas zaburzenia prowadzą do hiperhomocysteinemii zwiększającej ryzyko powikłań ciąży.

Niezmetabolizowany kwas foliowy we krwi może mieć negatywne działanie w ludzkim organizmie, między innymi może wpływać na aktywność układu immunologicznego. Takiej sytuacji można uniknąć przez suplementację odpowiednich dawek oraz aktywnych postaci folianu. Stosowanie wysokich dawek kwasu foliowego może bowiem powodować wzrost ryzyka uszkodzenia wczesnej ciąży, jak również zwiększać ryzyko rozwoju otyłości, insulinooporności oraz cukrzycy typu 2 w późniejszym życiu potomstwa.

Cały artykuł przeczytasz na: