Guzki tarczycy są częstym problemem zdrowotnym, który dotyka wiele osób na całym świecie. Wiele z tych zmian jest łagodnych i nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia, ale niektóre mogą prowadzić do poważnych komplikacji, w tym raka tarczycy. W tym artykule omówimy, czym są guzki tarczycy, jakie mogą dawać objawy, jak się je diagnozuje oraz jakie są dostępne metody leczenia.
Co to jest tarczyca?
Tarczyca jest narządem w kształcie motyla, położonym z przodu i u podstawy szyi. Składa się z dwóch płatów połączonych cieśnią. Tarczyca wytwarza dwa główne hormony: tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3), które regulują większość procesów metabolicznych organizmu. Receptory dla tych hormonów znajdują się w wielu tkankach i narządach ludzkiego ciała. Pracą tarczycy zawiaduje przysadka mózgowa za pomocą hormonu tyreotropowego (TSH). Więcej o funkcjonowaniu tarczycy można przeczytać w artykule: Gdzie znajduje się tarczyca i za co odpowiada?
Guzy tarczycy - co to jest i z czego się biorą?
Guzy tarczycy to zmiany w obrębie tego gruczołu, które mogą być lite (złożone z komórek) lub torbielowate (wypełnione płynem). Większe z tych zmian (powyżej 1 cm) mogą być wykrywane podczas badania lekarskiego, natomiast mniejsze są widoczne w badaniu USG tarczycy. Te ostatnie często określane są mianem zmian ogniskowych. Przyczyny powstawania guzków tarczycy nie są do końca jasne, ale znaczenie mają czynniki genetyczne – guzki tarczycy są częstsze u osób, których krewni także mieli je stwierdzane. Niedobór jodu w diecie również odgrywa dużą rolę, choć od 1997 roku w Polsce sól jest jodowana, co zmniejszyło częstość występowania guzków tarczycy. Guzki mogą również występować w przebiegu autoimmunologicznych chorób tarczycy, takich jak choroba Hashimoto.
Rodzaje guzów tarczycy
Guzy tarczycy mogą być klasyfikowane na podstawie ich charakterystyki morfologicznej oraz aktywności hormonalnej. W zależności od tych cech, wyróżniamy różne rodzaje guzów tarczycy, które mogą mieć różne implikacje kliniczne i wymagają różnorodnych podejść terapeutycznych.
Łagodne guzki tarczycy:
1. Guzki koloidowe
Guzki koloidowe są najczęstszym typem łagodnych guzów tarczycy. Składają się głównie z koloidu, substancji wypełniającej pęcherzyki tarczycy, i są zazwyczaj nieczynne hormonalnie. Guzki te rzadko powodują objawy i zwykle nie wymagają leczenia, poza regularnym monitorowaniem.
2. Torbiele tarczycy
Torbiele tarczycy to zmiany wypełnione płynem, które mogą być proste lub złożone. Proste torbiele są zazwyczaj łagodne i mogą być leczone przez aspirację, jeśli powodują objawy. Torbiele złożone, które zawierają elementy stałe, mogą wymagać dalszej diagnostyki, aby wykluczyć złośliwość.
3. Guzki hiperplastyczne:
Te guzki powstają w wyniku rozrostu komórek tarczycy i są zwykle łagodne. Mogą być związane z niedoborem jodu lub innymi czynnikami wpływającymi na stymulację tarczycy. Guzki hiperplastyczne często nie powodują objawów, ale mogą rosnąć i wywoływać dolegliwości, jeśli osiągną większe rozmiary.
Złośliwe guzy tarczycy:
1. Rak brodawkowaty tarczycy:
Jest to najczęstszy typ raka tarczycy, stanowiący około 80% wszystkich przypadków. Rak brodawkowaty zwykle rośnie powoli i ma dobre rokowania, szczególnie gdy jest wykryty wcześnie. Może rozprzestrzeniać się do węzłów chłonnych szyi.
2. Rak pęcherzykowy tarczycy:
Stanowi około 10-15% przypadków raka tarczycy. Rak pęcherzykowy ma tendencję do przerzutów do płuc i kości. Rokowania są nieco gorsze niż w przypadku raka brodawkowatego, ale nadal mogą być korzystne przy wczesnym wykryciu i leczeniu.
3. Rak rdzeniasty tarczycy:
Ten typ raka wywodzi się z komórek C tarczycy, które produkują kalcytoninę. Rak rdzeniasty tarczycy może występować sporadycznie lub być związany z zespołem MEN (mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej). Rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby w momencie diagnozy.
4. Rak anaplastyczny tarczycy:
Jest to najbardziej agresywny i najrzadszy typ raka tarczycy, charakteryzujący się szybkim wzrostem i słabym rokowaniem. Rak anaplastyczny szybko nacieka otaczające tkanki i często daje przerzuty na wczesnym etapie.
Inne rodzaje guzów tarczycy:
1. Guzek hypoechogenny tarczycy
Jest to zmiana widoczna w badaniu USG, która ma niższą echogeniczność niż otaczająca tkanka tarczycy. Guzki hypoechogenne mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe. Wymagają dalszej oceny, w tym biopsji cienkoigłowej, aby określić ich charakter.
2. Wole guzowate tarczycy
Wole guzowate to powiększenie tarczycy spowodowane obecnością licznych guzków. Może być związane z nadczynnością, niedoczynnością lub prawidłową funkcją tarczycy. Wole guzowate może powodować objawy miejscowe, takie jak ucisk na tchawicę i przełyk, oraz objawy związane z zaburzeniami hormonalnymi.
Guzy tarczycy - jakie są objawy?
Objawy guzków tarczycy mogą być różnorodne i zależą od ich morfologii (budowy i wielkości) oraz od ich aktywności hormonalnej. Większość guzków tarczycy jest na tyle mała, że nie daje żadnych objawów miejscowych i często jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowego badania lekarskiego lub badania ultrasonograficznego (USG) szyi, na przykład przy ocenie przepływów w tętnicach szyjnych. Niemniej jednak, w niektórych przypadkach wole guzkowe tarczycy mogą prowadzić do zauważalnych objawów i dolegliwości.
Objawy miejscowe
1. Uczucie przeszkody w gardle:
Większe lub szybko rosnące guzki mogą powodować uczucie przeszkody w gardle, co może prowadzić do dyskomfortu. Pacjenci mogą odczuwać trudności z połykaniem (dysfagia) lub uczucie, jakby coś utknęło w gardle. W skrajnych przypadkach guzki mogą uciskać na tchawicę, powodując trudności z oddychaniem.
2. Chrypka
Chrypka jest objawem, który może świadczyć o ucisku guzka na nerw krtaniowy wsteczny, co jest niepokojące, ponieważ może sugerować obecność raka tarczycy. Chrypka może być stała lub pojawiać się okresowo, a w przypadku jej wystąpienia, konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem.
3. Ból lub dyskomfort
Czasami szybko rosnące guzki mogą powodować ból lub dyskomfort w okolicy tarczycy. Ból może promieniować do uszu lub szczęki i może być odczuwany jako ciągły ucisk lub okresowe napady bólu.
Objawy hormonalne
Guzki tarczycy mogą również wpływać na funkcjonowanie tarczycy, prowadząc do nadczynności lub niedoczynności tarczycy, w zależności od ich aktywności hormonalnej.
1. Nadczynność tarczycy:
Niektóre guzki mogą produkować nadmierną ilość hormonów tarczycy, co prowadzi do objawów nadczynności tarczycy. Objawy te mogą obejmować:
● Kołatanie serca (palpitacje) i zaburzenia rytmu serca.
● Nadmierną potliwość i uczucie gorąca.
● Drżenie rąk i niepokój.
● Biegunki i utratę masy ciała.
● Zwiększoną drażliwość i bezsenność.
2. Niedoczynność tarczycy:
W przypadku związku guzków z chorobą Hashimoto, mogą pojawić się objawy niedoczynności tarczycy. Objawy te mogą obejmować:
● Osłabienie i zmęczenie.
● Tendencja do tycia i zaparcia.
● Powstawanie obrzęków, szczególnie wokół oczu.
● Bóle stawów i mięśni.
● Suchość skóry, łamliwość paznokci i wypadanie włosów.
● Spowolnienie akcji serca i uczucie zimna.
3. Inne objawy
● Zmiany w wyglądzie szyi:
Znacznie powiększone guzki mogą prowadzić do widocznych zmian w wyglądzie szyi. Powiększona tarczyca (wole guzowate tarczycy) może powodować asymetrię szyi, co może być zauważalne gołym okiem.
● Powiększenie węzłów chłonnych:
W przypadku guzów tarczycy złośliwych, takich jak rak tarczycy, mogą wystąpić powiększone węzły chłonne szyjne. Jest to znak, który powinien być pilnie oceniony przez lekarza, ponieważ może wskazywać na rozprzestrzenianie się choroby.
Ze względu na to, że większość guzków tarczycy nie daje wyraźnych objawów, regularne badania ginekologiczne i diagnostyczne są kluczowe dla ich wczesnego wykrycia. Badanie ultrasonograficzne (USG) tarczycy jest szczególnie ważne, ponieważ pozwala na dokładną ocenę struktury tarczycy i identyfikację nawet bardzo małych guzków.
Regularne wizyty u endokrynologa pozwalają na monitorowanie stanu zdrowia tarczycy, wczesne wykrycie guzów oraz podjęcie odpowiedniego leczenia, zanim objawy staną się uciążliwe i wpłyną na jakość życia pacjentki.
Guzy na tarczycy - co oznaczają?
Niektóre guzki tarczycy mogą wymknąć się spod kontroli przysadki mózgowej i zaczynają produkować nadmierną ilość hormonów tarczycy, co prowadzi do objawów nadczynności tarczycy. Objawy te obejmują kołatanie serca, nadmierną potliwość, uczucie gorąca, biegunki, drżenie rąk i utratę masy ciała. W przypadku związku guzków z chorobą Hashimoto mogą pojawić się objawy niedoczynności tarczycy, takie jak osłabienie, zmęczenie, tendencja do tycia, zaparcia, obrzęki, bóle stawów, suchość skóry i łamliwość paznokci.
Co należy zrobić w przypadku stwierdzenia guzka tarczycy?
Każdy przypadkowo wykryty guzek tarczycy powinien być zbadany przez lekarza. Ważne jest przeprowadzenie wywiadu w kierunku chorób tarczycy w rodzinie, objawów sugerujących nad- lub niedoczynność tarczycy, a także objawów
niepokojących, które mogą wskazywać na raka tarczycy (chrypka, powiększenie węzłów chłonnych, szybkie powiększanie się guzka). Następnie lekarz zleca kolejne badania:
● Badania hormonalne - TSH, FT4, FT3 celem oceny czynności hormonalnej tarczycy. W przypadku podejrzenia autoimmunologicznych chorób tarczycy (choroba Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa) konieczne może być poszerzenie tych badań o oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych (ATPO, ATG, TRAB).
● USG tarczycy - ocena wymiarów guzka i jego wyglądu, a także ocena wyglądu pozostałego miąższu tarczycy oraz okolicznych węzłów chłonnych. Badanie USG tarczycy typuje również guzki do biopsji tarczycy.
● Biopsja cienkoigłowa - badanie to polega na pobraniu komórek z guzka tarczycy cienką igłą pod kontrolą USG. Wynik biopsji jest oceniany pod mikroskopem przez patomorfologa, który określa charakter guzka (od I do VI kategorii). Czasami biopsja może być niediagnostyczna, jeśli ilość pobranego materiału jest zbyt mała, wówczas wymaga powtórzenia.
● Scyntygrafia tarczycy - badanie ze znacznikiem radioaktywnym (jodem lub technetem), który wnika do wnętrza komórek guzka tarczycy. Aktywność izotopów jest odczytywana za pomocą specjalnej kamery i przenoszona na papier. Badanie to jest szczególnie przydatne w planowaniu leczenia guzków jodem radioaktywnym.
Guzy na tarczycy - jak leczyć?
Leczenie guzków tarczycy zależy od wielu czynników, takich jak ich wielkość, aktywność hormonalna, wyniki biopsji cienkoigłowej, preferencje pacjenta oraz ogólny stan zdrowia. Istnieje kilka metod leczenia, które można dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Operacja
Operacja jest jedną z głównych metod leczenia guzków tarczycy i może obejmować:
● Całkowite usunięcie tarczycy (tyreidektomia)- jest to zabieg zalecany w przypadku raka tarczycy, obustronnego dużego wola guzowatego oraz wole zamostkowego, które powoduje ucisk na tchawicę lub przełyk. Po całkowitym usunięciu tarczycy pacjent będzie wymagał dożywotniej terapii hormonalnej zastępczej.
● Częściowe usunięcie tarczycy (strumektomia)- wykonuje się je, gdy guzek jest ograniczony do jednego płata tarczycy lub w przypadku dużego wola nadczynnego. Zabieg ten polega na usunięciu części tarczycy, pozostawiając zdrową tkankę, która nadal może produkować hormony tarczycy.
Inne metody leczenia:
● Laserowe usunięcie guzków - jest to mniej inwazyjna metoda, która polega na wykorzystaniu lasera do zniszczenia guzków tarczycy. Może być stosowana tylko do pojedynczych guzków o określonych rozmiarach i lokalizacji. Zabieg jest wykonywany pod kontrolą USG i jest mało inwazyjny, co skraca czas rekonwalescencji.
● Ostrzyknięcie etanolem - procedura polega na wstrzyknięciu etanolu do guzka, co prowadzi do jego zmniejszenia. Metoda ta jest stosowana głównie w przypadku torbielowatych guzków tarczycy i jest wykonywana pod kontrolą USG.
Leczenie guzków tarczycy - nowoczesne metody
Oprócz tradycyjnych metod leczenia, istnieją nowoczesne techniki, które są coraz częściej stosowane w terapii guzków tarczycy:
● Radiofrekwencja (RFA) - technika ta wykorzystuje fale radiowe do generowania ciepła, które niszczy komórki guzków tarczycy. Zabieg jest minimalnie inwazyjny i może być wykonywany ambulatoryjnie.
● Mikrofalowa ablacja (MWA) - podobna do RFA, technika ta wykorzystuje mikrofale do niszczenia tkanek guzków tarczycy.
Podsumowanie
Niezależnie od metody leczenia, guzki tarczycy wymagają stałego, na ogół dożywotniego monitorowania zarówno za pomocą USG, jak i oceny hormonalnej. Regularne badania są kluczowe dla wczesnego wykrycia ewentualnych zmian oraz skutecznego leczenia. Guzki tarczycy, choć najczęściej niezłośliwe, mogą powodować różnorodne objawy i komplikacje, dlatego ważne jest, aby każda zmiana w obrębie tarczycy była odpowiednio zdiagnozowana i monitorowana przez specjalistę.
